NIK – raporty pokontrolne
i co z nich wynika​

W 2015 r. dystrybucję wody zapewniały 8502 wodociągi zaopatrujące w wodę około 36 mln ludzi, tj. 92% ludności. Nakłady na infrastrukturę wodociągową w tym roku wyniosły 1,8 mld zł, co pozwoliło uzyskać wzrost wydajności ujęć wody o 25,0 tys. m³/d, wzrost wydajności stacji uzdatniania wody o 3,0 tys. m³/d oraz przyrost długości sieci wodociągowych o 5,4 tys. km.

Intensywny rozwój infrastruktury wodociągowej w ostatnich 20 latach w znacznej mierze wynikał z dofinansowania tych inwestycji ze środków UE.

Zbiorowe zaopatrzenie w wodę jest zadaniem własnym gminy, realizowanym przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne (najczęściej samorządowy zakład budżetowy lub spółka prawa handlowego, w której gmina jest udziałowcem, a rzadziej przedsiębiorca w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, z którym gmina zawarła umowę na świadczenie takiej usługi).

Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ma obowiązek zapewnić zdolność posiadanych urządzeń wodociągowych do realizacji dostaw wody w dostatecznej ilości, pod odpowiednim ciśnieniem i o wymaganej jakości. Ma także zapewnić ciągłość i niezawodność świadczonych usług.

Wyniki raportów NIK z badania zakładów wodociągowych

Do chwili obecnej w zakresie gospodarki wodnej NIK zamieścił na swoich stronach wyniki 50 raportów z przeprowadzonych kontroli. Biorąc pod uwagę skalę nieprawidłowości w nich ujawnionych należy mniemać, że kontrolami zostaną objęte kolejne przedsiębiorstwa z tego obszaru ze szczególnym uwzględnieniem przedsiębiorstw wodociągowych i jednostek samorządowych, które nimi zarządzają.

Pełną treść raportów w zakresie gospodarki wodnej można znaleźć na stronie NIK pod adresem:
https://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/fmax,js,strona,3.html

Poniżej prezentujemy najważniejsze wnioski i zalecenia Najwyższej Izby Kontroli zawarte w raportach z kontroli przeprowadzonych w obszarze gospodarki wodnej, dla których naturalną odpowiedzią może być wprowadzenie automatycznych systemów telemetrycznych.

Oparliśmy się na raportach pt.„REALIZACJA ZBIOROWEGO ZAOPATRZENIA W WODĘ MIESZKAŃCÓW GMIN WIEJSKICH” oraz „UTRZYMANIE I EKSPLOATACJA SIECI WODOCIĄGOWYCH W MIASTACH

  • Wniosek z kontroli

Nadzór prowadzony w przedsiębiorstwach wodociągowych nad niezawodnością dostarczania wody o odpowiedniej jakości, w wystarczającej ilości i pod odpowiednim ciśnieniem był nieskuteczny. Monitoring w większości przedsiębiorstw był prowadzony częściowo bądź wcale. Analogiczna sytuacja miała miejsce w przypadku automatyzacji sieci wodociągowej.

  • Rozwiązanie
    Rozwiązanie

    Wykorzystanie telemetrii automatycznej umożliwia permanentny (całodobowy przez 7 dni w tygodniu) monitoring parametrów sieci wodociągowej, urządzeń oraz infrastruktury związanych z procesem produkcji i dystrybucji wody. To rozwiązanie przy niewielkim koszcie ogranicza straty oraz skraca przerwy w dostawach wody dzięki automatycznemu (bezprzewodowemu), opartemu o aplikacje na urządzenia mobilne, systemowi powiadamiania o sytuacjach niepożądanych

  • Wniosek z kontroli

Większość przedsiębiorstw dysponowało głównie przewodami wodociągowymi w wieku od 20 do 60 lat. W przypadku połowy z nich, praca urządzeń sieciowych była częściowo zautomatyzowana i częściowo monitorowana. W części przedsiębiorstw sieć była niezautomatyzowana oraz nie prowadzono jej monitoringu. Wdrożenie systemu monitoringu pracy sieci pozwalającego na regulację ciśnienia i przepływu wody w przewodach jest metodą optymalizacji dystrybucji wody. Przyczynia się ono znacząco do zwiększenia efektywności produkcji i dystrybucji wody.

  • Wniosek z kontroli

W gminach wiejskich produkcja i dostawa wody odbywała się bez opracowanych działań mających na celu uzyskanie możliwie najniższych kosztów zbiorowego zaopatrzenia w wodę przy utrzymaniu wysokiego standardu świadczonych usług. Kosztami wynikającymi ze strat wody (łącznie 3,5 mln m³) zostali obciążeni mieszkańcy. Wskaźnik strat wody, dla skontrolowanych przedsiębiorstw, wynosił średnio 24,7% i wahał się od 4,4% do 48,5%.

n3

Rozwiązanie

System telemetrii automatycznej stanowi rozwiązanie, które umożliwi:

  • minimalizację kosztów związanych ze stratami w produkcji wody wynikającymi z nierozpoznanych awarii
  • umożliwia wcześniejsze rozpoznanie awarii urządzeń dzięki stałemu monitorowaniu ich pracy, co pozwala unikać kosztownych remontów/wymiany urządzeń
  • pozwala dzięki łączności bezprzewodowej z urządzeniami na zmniejszenie kosztów ich monitorowania osobiście przez pracowników, co pozwala na wykorzystanie ich do bardziej istotnych zadań
  • pozwala na skrócenie przerw w dostawach wody dzięki szybkiej lokalizacji miejsca awarii
  • sporządzenie dla organów kontrolnych raportów, które potwierdzą, że działamy w sposób racjonalny i uporządkowany w ramach posiadanych zasobów oraz uwzględniamy interes ekonomiczny odbiorców wody
  • Wniosek z kontroli

W żadnym z kontrolowanych przedsiębiorstw nie udokumentowano dokonywania ocen efektywności systemu dystrybucji wody w zakresie strat wody. Wdrożenie najprostszego sposobu ograniczania strat wody – zakup i zamontowanie urządzeń do pomiaru i regulacji przepływu oraz ciśnienia wody pozwoliło, tylko w jednym z przedsiębiorstw, na redukcję strat wody od 12 m³/h do 15 m³/h. Uzyskano roczne oszczędności wody nie mniej niż 105 tys. m³ – ponosząc jednorazowy koszt 13,4 tys. zł, zaoszczędzono rocznie ok. 350 tys. zł.

Podsumowanie raportów

Ustalenia kontroli NIK wskazują na nieoszczędne korzystanie z wody przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne. Tymczasem „Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej – Dz. Urz. UE L 327 z 22.12.2000, s. 1, ze zm.” wskazuje wprost na konieczność racjonalnego wykorzystywania i ochrony zasobów wodnych w myśl zasady zrównoważonego rozwoju.
Polska ma jedne z najmniejszych zasobów wody w Europie, tj. na jednego mieszkańca przypada zaledwie 1,6 tys. m³ wody pitnej rocznie. Mniejsze zasoby mają jedynie Malta, Cypr i Czechy. Jest to prawie trzykrotnie mniej niż średnia dla krajów Unii Europejskiej.
Podejmowane przez organy samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne działania w celu zabezpieczenia interesów konsumentów – odbiorców wody były nieskuteczne. Niektóre z nich były niezgodne z prawem lub nierzetelne. W gminach nieprawidłowo gospodarowano wodą przeznaczoną na potrzeby zbiorowego zaopatrzenia. Na odbiorców przerzucano koszty wynikające ze strat wody

Większości tych zarzutów można uniknąć, wykorzystując, chociażby w części, możliwości, które oferuje kompleksowa telemetria automatyczna.